Asosiy kontent
Course: Yuqori sinf biologiyasi > Unit 3
Lesson 3: Passiv va aktiv transportPassiv transport. Takrorlash.
Asosiy atamalar
Tushuncha | Maʼnosi |
---|---|
Passiv transport | Energiya talab qilinmaydigan transport turi |
Konsentratsiya gradiyenti | Moddaning konsentratsiyasi oʻzgaradigan borliq qismi |
Oʻtkazuvchanlik | Moddaning u orqali oʻtishiga imkon beradigan membrana xususiyati |
Muvozanat | Bir moddaning borliqda teng ravishda taqsimlanishi |
Passiv transport turlari
Diffuziya
Diffuziya paytida moddalar yuqori konsentratsiyali joydan past konsentratsiyali joyga umumiy konsentratsiya teng boʻlgunga qadar harakatlanadi.
Bu hujayralarga kiradigan va hujayradan chiqadigan baʼzi moddalar uchun ham amal qiladi. Hujayra membranasi yarimoʻtkazuvchan boʻlganligi sababli u orqali karbonat angidrid va kislorod kabi kichik, zaryadlanmagan molekulalar osonlikcha harakatlanishi mumkin. Zaryadlangan ionlar yoki katta molekulalar har xil transport turlarini talab qiladi.
Yengillashtirilgan diffuziya
Gazlar hujayra membranasining fosfolipidlari orasida oson tarqalishiga qaramay, koʻpgina qutbli yoki zaryadlangan moddalar (masalan, xlorid) diffuziya boʻlishi uchun membrana oqsillarining yordamiga muhtoj boʻladi. Membrana oqsillari oqsil kanallari yoki tashuvchi oqsillar boʻlishi mumkin.
Ushbu moddalar uchun konsentratsiya gradiyenti mavjud boʻlsa ham, ularning zaryadlanishi yoki qutblanishi hujayra membranasining gidrofobik markazidan oʻtishga imkon bermaydi. Yengillashtirilgan diffuziya orqali tashiladigan moddalar konsentratsiya gradiyenti boʻyicha harakat qiladi, ammo transport oqsillari ular orqali oʻtayotganda ularni gidrofob sohadan himoya qiladi.
Koʻp uchraydigan xatolar va notoʻgʻri tushunchalar
- Hamma narsa ham passiv transport orqali hujayraga kirmaydi. Faqat suv, karbonat angidrid va kislorod kabi eng kichik molekulalar hujayra membranalari orqali erkin harakatlanishi mumkin. Katta molekulalar yoki zaryadlangan molekulalar koʻpincha hujayraga kirishi uchun energiya talab qiladi.
- Hatto muvozanat yuzaga kelsa ham, zarrachalar hujayra membranasi boʻylab harakat qilishni toʻxtatmaydi. Garchi konsentratsiyalar oʻzgarmasa-da, deyarli bir xil miqdordagi zarralar membranani ikkala yoʻnalishda kesib oʻtadi. Bu moddalar konsentratsiyasida aniq oʻzgarishlar boʻlmasligini anglatadi.
Muhokamaga qoʻshilmoqchimisiz?
Hozircha izohlar yoʻq.